Pse presidenti francez Emmanuel Macron do të rrezikonte duke mbajtur zgjedhje që ka të ngjarë t’i fitojë e djathta ekstreme? Sepse ai ka dy vjet që nuk është në gjendje të qeverisë vendin dhe sepse ngarkimi i një kundërshtari jo ekspert me përgjegjësitë e pushtetit mund të jetë në fund të fundit në dobi të tij.
Nga Zaki Laidi
Ndryshe nga sa pritej, zgjedhjet evropiane të këtij muaji nuk sollën ndryshime të mëdha politike në kontinent. Bilanci politik brenda Parlamentit Evropian mbetet pak a shumë i qëndrueshëm, pavarësisht një rritjeje të lehtë e vendeve të mbajtura nga e djathta ekstreme dhe, mbi të gjitha, nga të pavarurit.
Ndërsa frika për një valë ekstremi të djathtë ishte e tepruar, përjashtimi të madh bën Franca, ku partia Rilindje (Reinaissance) e presidentit Emmanuel Macron fitoi vetëm 14.6% të votave, krahasuar me 31.4% që mori Tubimi Kombëtar i krahut të djathtë të Marine Le Pen. Macron u përgjigj menjëherë me njoftimin tronditës se po shpërndan Asamblenë Kombëtare dhe po shpall zgjedhje të parakohshme.
Edhe pse kushtetuta franceze e lejon Macron të shpërndajë parlamentin nëse ai vendos se nuk ka më një mandat politik, presidentët francezë rrallë e kanë ndërmarrë këtë hap. I vetmi precedent i krahasueshëm është vendimi i Jacques Chirac i vitit 1997 për të shpërndarë parlamentin, dhe ai u kundërkthye në mënyrë spektakolare. Kështu, lëvizja e Macron është shumë domethënëse.
Pse e bëri ai këtë? Nga një këndvështrim, vendimi i tij ishte krejtësisht logjik, duke pasur parasysh se ai ka luftuar për të siguruar një shumicë të qëndrueshme parlamentare që nga zgjedhjet e vitit 2022. Prej dy vitesh ai është përpjekur të krijojë një koalicion në Asamblenë Kombëtare duke arritur një marrëveshje me të djathtën tradicionale. Por këto përpjekje kanë qenë të pasuksesshme.
Koalicionet janë rregull në shumë vende evropiane, por jo në Francë. Kjo është kryesisht për shkak të sistemit të votimit me dy raunde, i cili priret drejt bipolaritetit, edhe pse sfera më e gjerë politike është tre polare apo edhe katër polare (ekstremi i djathtë, e djathta, qendra dhe e majta). Për të ardhur në pushtet në sistemin francez, ju duhet të zgjeroni bazën tuaj për të fituar në raundin e dytë. Për sa kohë që Tubimi Kombëtar perceptohej si një parti ekstremiste, kjo bëhej lehtësisht. Kështu i siguroi Macron fitoret e tij në zgjedhjet e vitit 2017 dhe 2022.
Por gjatë 20 viteve të fundit, Tubimi Kombëtar (më parë Fronti Kombëtar) është rritur gradualisht në kurriz të së djathtës tradicionale, duke thyer tavanin që dikur kufizonte ndikimin e saj. Dhe në zgjedhjet evropiane, ai doli në krye pothuajse në çdo zonë votimi, me mbështetje në rangun 30-40% në shumë raste. Partia nuk mund të anashkalohet më thjesht duke iu drejtuar qendrës së majtë dhe të djathtë.
Për më tepër, vetë mbështetja e Macron ka rënë në vitet e fundit, pjesërisht për shkak të qëndrimeve të tij politike, por kryesisht për shkak të personalitetit të tij autoritar, arrogancës dhe paaftësisë së dukshme për të dëgjuar edhe kampin e tij. Ai është brilant, por i padurueshëm, veçanërisht në sytë e klasës punëtore.
Duke i befasuar të gjithë me zgjedhjet e parakohshme, Macron shpreson të tronditë elektoratin nga vetëkënaqësia e tij për të djathtën ekstreme dhe të zërë në befasi kundërshtarët e tij. Tubimi Kombëtar sigurisht që nuk e priste një vendim kaq të shpejtë, dhe as republikanët konservatorë. Partia e Le Pen do të duhet të fitojë 201 vende shtesë për të siguruar një shumicë absolute.
Për të shmangur këtë rezultat, Macron duhet të joshë një pjesë të votuesve nga e djathta dhe e majta tradicionale. Por kjo do të jetë një betejë e vështirë. Rilindja nuk është shumë tërheqëse për këto zona elektorale.
Për më tepër, ekziston një rrezik i madh që në raundin e dytë të ngecë midis Tubimit Kombëtar dhe të majtës, të cilat të dyja vendosën të paraqesin një kandidat unik në çdo qark. Për të arritur në raundin e dytë, një kandidat duhet të sigurojë të paktën 12.5% të votuesve të regjistruar, që do të thotë të paktën 20% të votave (pas llogaritjes së abstenimeve). Duke qenë se partia e Macron siguroi vetëm 14.6% të votave të dielën, është e lehtë të shihet se si ajo mund të rrëzohet si forca kryesore politike në vend.
Në fakt, tashmë duket sikur partia e vetë Macron, e cila nuk u konsultua kurrë, do të humbasë të paktën 100 vende në favor të republikanëve ose të të majtës. Prandaj nuk mund të përjashtohet një rebelim brenda radhëve të Rilindjes. Ish-kryeministri Edouard Philippe, i cili aspiron të pasojë Macron dhe që është i mërzitur nga vendimi i tij për të thirrur zgjedhje të reja, do të përpiqet të marrë drejtimin. Ai tani është në konflikt të hapur me Macron dhe refuzon ta lërë presidentin të drejtojë shfaqjen. Philippe nuk dëshiron të paguajë çmimin politik për gabimet e Macron.
Zgjedhjet me shumë gjasa do të rezultojnë me një fitore të Tubimit Kombëtar, duke rikonfirmuar kështu rezultatet nga zgjedhjet evropiane. Edhe nëse Le Pen nuk mund të sigurojë një shumicë absolute, ajo mund të krijojë një aleancë me disa segmente të së djathtës tradicionale ose me të pavarur të ndryshëm. E djathta tradicionale është tashmë në prag të një shpërthimi. Fraksioni i djathtë i republikanëve po bën thirrje për një aleancë me Tubimin Kombëtar, ndërsa pjesa tjetër e partisë është e mërzitur nga kjo zgjedhje. Skena politike franceze është në prag të kaosit dhe përveç tubimit kombëtar, të gjitha forcat janë në telashe serioze.
Macron nuk ka qenë në gjendje ta qeverisë vendin për dy vjet dhe legjitimiteti i tij është gërryer ndjeshëm. Duke ndierë se nuk ka asgjë për të humbur, ai po futet all in me dorën e tij aktuale, siç thonë në poker. Si në të kaluarën, ai ka besim se përfshirja e tij personale do t'i lejojë atij të rifitojë terrenin e humbur. Ai ka pasur gjithmonë një vizion shumë të personalizuar të politikës franceze, të cilën e sheh si të organizuar tërësisht rreth vetes.
Për më tepër, Macron vë bast se nëse Tubimi Kombëtar vjen në pushtet, votuesit do të shijojnë atë që ajo përfaqëson me të vërtetë përpara zgjedhjeve presidenciale franceze të vitit 2027. E ngarkuar me përgjegjësitë aktuale të qeverisjes, partia nuk do të gëzojë më përfitimet e virgjërisë politike. Macron dëshiron t'i bëjë Tubimit Kombëtar atë që François Mitterrand bëri me të djathtën në vitin 1986. Nëse kandidatura e Le Pen për presidencën në vitin 2027 dështon, Macron mund të largohet nga pushteti pa asnjë keqardhje, duke pretenduar se i ka bërë një shërbim Francës. Nëse ai dështon, trashëgimia e tij tashmë e dëmtuar do të pësojë një goditje tjetër masive./Tema
