Ndërsa ka shumë mënyra për të matur pabarazinë ekonomike, metrikat kryesore tregojnë vazhdimisht se pabarazitë po përkeqësohen. Sipas një raporti të fundit të Kombeve të Bashkuara, 71% e popullsisë së botës tani jeton në vende ku pabarazia është rritur.

Çuditërisht, kjo përfshin Indinë dhe Kinën. Një studim i kohëve të fundit nga Thomas Piketty dhe bashkëautorë të tjerë tregon se të ardhurat e 1% më të pasur në Indi janë rritur në nivelin më të lartë që nga viti 1922, të dhënat më të hershme që ata kanë, kur vendi ishte ende nën sundimin kolonial britanik.

Në të njëjtën kohë, pabarazia globale mbetet jashtëzakonisht e lartë. Ndërsa pasuria e miliarderëve ka arritur nivele të paprecedentë, Banka Botërore vlerëson se 712 milionë njerëz në mbarë botën mbijetojnë me më pak se 2.15 dollarë në ditë.

Brezat e ardhshëm ka të ngjarë të tronditen që ne kemi toleruar nivele të tilla ekstreme pabarazie, ashtu siç ne jemi tmerruar nga pranimi i skllavërisë nga të parët tanë. Por siç argumentoi David Hume në shekullin e tetëmbëdhjetë, imperativat morale (“duhet”) nuk mund të rrjedhin nga fakte objektive (“është”). Me fjalë të tjera, problemet si pabarazia nuk mund të zgjidhen vetëm nëpërmjet shkencës apo arsyes. Në vend të kësaj, ne duhet të theksojmë implikimet e tyre morale për t’i bindur njerëzit të veprojnë.

Dy aspekte kryesore të pabarazisë globale meritojnë vëmendje të veçantë. Së pari, pabarazitë ekonomike do të përkeqësohen si brenda dhe midis vendeve. Ndërsa përparimet teknologjike si inteligjenca artificiale reduktojnë kërkesën për punë njerëzore, familjet e klasës punëtore në mbarë botën mund të varfërohen gjithnjë e më shumë. Ndërkohë, ata që zotërojnë makineritë dhe drejtojnë korporatat më të mëdha pritet të grumbullojnë fuqi dhe pasuri të paparë. Shtetet e Bashkuara – shtëpia e gati 38 milionë njerëzve që jetojnë nën kufirin e varfërisë, pavarësisht se janë një nga vendet më të pasura në botë – ofrojnë një imazh të shkurtër të kësaj të ardhmeje të zymtë.

Së dyti, pabarazia ekstreme përbën një kërcënim vdekjeprurës për demokracinë, duke u mundësuar miliarderëve të ndikojnë në zgjedhje, të kapin mediat tradicionale dhe sociale dhe të formësojnë perceptimet publike. Fatkeqësisht, duke gjykuar nga bisedat dhe trolling në mediat sociale, disa nga kundërshtimet më të forta ndaj taksave progresive dhe politikave rishpërndarëse vijnë nga segmentet më të varfra të shoqërisë, kryesisht për shkak të keqinformimit dhe manipulimit.

Kombinimi toksik i pabarazisë ekstreme dhe dezinformatave të fuqizuara nga AI është gjithashtu një faktor që nxit presionin mbi demokracitë liberale dhe ngritjen e forcave autoritare në mbarë botën. Duke u mundësuar disa individëve të pasur të ushtrojnë ndikim joproporcional, ekonomia e sotme globale margjinalizon gjithnjë e më shumë dhe heq të drejtën e shumicës së popullsisë së botës.

Sigurisht, përpjekjet e gabuara për të reduktuar pabarazinë mbartin gjithashtu rreziqe të konsiderueshme. Për shembull, përpjekja për të arritur barazinë e përsosur nuk do të ishte e mençur, sepse disa pabarazi janë të nevojshme për të krijuar stimuj. Në mënyrë të ngjashme, përqendrimi i të gjithë pasurisë në duart e shtetit, siç bëri Bashkimi Sovjetik, do të çonte në keqmenaxhimin e kërkesës dhe ofertës dhe, në fund, në klientelizëm.

Në vend të kësaj, ajo që na nevojitet vërtet është një sistem taksues progresiv që rishpërndan të ardhurat nga të pasurit te të varfrit duke ruajtur stimujt. Për fat të mirë, ka hapësirë të konsiderueshme për masa të tilla. Në librin tim të fundit Reason to Be Happy, unë propozoj një regjim taksues që unë e quaj “taksa fizarmonikë”, e cila synon të ngushtojë hendekun e të ardhurave duke taksuar personat me të ardhura të larta dhe duke transferuar të ardhurat tek ata me të ardhura më të ulëta.

Ndërsa ky model në thelb funksionon si një sistem taksues progresiv, forca e tij qëndron në mikrostrukturën e tij. Përtej një pike të caktuar, super të pasurit nuk kërkojnë më të fitojnë më shumë për të blerë gjëra. E thënë thjesht, pas jahtit të pestë, i gjashti është thjesht një simbol statusi që synon t’i kalojë individët e tjerë të pasur.

Duke taksuar të gjitha të ardhurat mbi një prag të caktuar dhe duke i transferuar këto para tek ata që fitojnë nën të, qeveritë mund të zvogëlojnë pabarazinë pa dëmtuar stimujt.

Personi më i pasur do të mbetet më i pasuri dhe personi i dytë më i pasur do të punojë po aq fort për të arritur majën. Por stimujt e klasave të mesme dhe punëtore, anëtarët e së cilës punojnë kryesisht për të përballuar jetesën në vend që të përpiqen të tejkalojnë fqinjët e tyre, do të mbeten të paprekura.

Megjithëse taksa fizarmonikë mund të veprojë si një mjet i fuqishëm për reduktimin e pabarazisë në nivel kombëtar, ekonomia e sotme e globalizuar paraqet sfida të rëndësishme zbatimi. Nëse një qeveri i takson të ardhurat e larta në mënyrë shumë agresive, ajo rrezikon të shkaktojë largim të kapitalit.

Kështu, reduktimi i pabarazisë globale kërkon marrëveshje shumëpalëshe. Ndërsa SHBA-ja është e pozicionuar mirë për të udhëhequr këtë përpjekje, aftësia e saj për ta bërë këtë varet nga rezultati i zgjedhjeve presidenciale të nëntorit. Zv/presidentja Kamala Harris, kandidatja e supozuar demokrate, ofron shpresë për një drejtësi më të madhe shpërndarëse. Ndryshe nga kjo, një fitore për ish-presidentin Donald Trump ka të ngjarë të shkaktojë përkeqësimin e pabarazisë. Mund të shpresojmë vetëm që votuesit amerikanë të bëjnë zgjedhjen e duhur./Dita