Ari, argjendi dhe më vonë platini përdoreshin zakonisht për të bërë bizhuteri, por sot ato nuk janë metalet më të shtrenjta në treg.
Që nga kohërat e lashta, ari dhe argjendi janë regjistruar në ndërgjegjen e njerëzve si metale të lidhura me pasurinë dhe fuqinë. Shkëlqimi i tyre natyror, por edhe rezistenca e tyre ndaj korrozionit dhe oksidimit në ajrin e lagësht, historikisht u ka dhënë atyre një avantazh të madh ndaj asaj që u zbulua më vonë. Nuk është rastësi që edhe kimia u jep emërtimin “fisnik”, në fakt një epitet kozmetik. Në kuptimin që ai mund t’i quante thjesht “të qëndrueshme”, për shembull.
Ari, argjendi dhe më vonë platini përdoreshin më së shumti për bizhuteri, por edhe objekte të lidhura me pushtetin dhe autoritetin. Me to “visheshin” kurora, skeptra, shufra baritore, imazhe të shenjta dhe relieve dhe kështu u krijua përshtypja se janë edhe metalet më të shtrenjta që mund të gjesh në natyrë, nëse gërmon pak (ose shumë, në disa raste). E megjithatë, nuk është kështu. Ka, as më pak, as më shumë, tetë metale fisnike. Disa kimistë numërojnë nëntë. Ari, pavarësisht rritjes së fundit të çmimit, nuk është në krye të kësaj liste. Ai është tejkaluar shumë nga metalet e tjera, të cilat nuk përdoren domosdoshmërisht për të bërë bizhuteri. Le t’i shohim ato sipas vlerës:
- Osmium (Os)
Çmimi për kilogram: 1,420,789 dollarë
Deri më tani, më i shtrenjti nga të gjitha metalet e çmuara, osmiumi përdoret kryesisht në lidhjet e platinit. Ai ka shumë të njëjtat veti si iridiumi, nga të cilat konsiderohet si një kushëri i parë. Ai është përdorur në të kaluarën për të bërë gjilpërat e njohura të lojtarëve të diskografisë, dhe sot osmiumi përdoret për të bërë maja për stilolapsa, si dhe kontakte elektrike që duhet t’i rezistojnë nxehtësisë ekstreme. Çmimi i tij për kilogram është katërfishuar në dekadën e fundit.
- Rodium (Rh)
Çmimi për kilogram: 155,931,12 dollarë
Ju paguani për të rrallën. Kjo është arsyeja pse rodiumi është në krye të listës, edhe pse më pak i shndritshëm se ari. Është katër herë më i rrallë se ari dhe pesë herë më i rrallë se platini. Ajo gjendet kryesisht në Rusi, Afrikën e Jugut dhe Kanada. Përdoret në prodhimin e bizhuterive, veçanërisht atyre që përmbajnë ar të bardhë. Gjithashtu ka shumë aplikime industriale (nga dritat tek pjesët e makinave), falë rezistencës së lartë ndaj nxehtësisë.
- Iridium (Ir)
Çmimi për kilogram: 151,108,51 dollarë
Konsiderohet si një kushëri i afërt i platinit, por është jashtëzakonisht më i rrallë, pasi deri më tani është gjetur vetëm në Afrikën e Jugut. Jashtëzakonisht i fortë dhe më rezistent ndaj korrozionit dhe nxehtësisë nga të gjitha metalet, i përshtatet mirë përdorimit të tij në një sërë strukturash njerëzore që kërkojnë rezistencë të lartë ndaj lodhjes dhe që lidhen me makinat mjekësore, automobilat dhe pajisjet elektronike.
- Ar (Au)
Çmimi për kilogram: 81,912,51 dollarë
Ata që ndjekin nga afër tregun e metaleve të çmuara do të kenë vënë re rritjen e çmimit të tij. Ai u ngjit në vendin e 4-të të listës, një metal i njohur që në lashtësi, i cili natyrisht nuk përdoret vetëm për bizhuteri dhe sende të tjera me vlerë. Përbërja e tij kimike ka aplikime edhe në mjekësi, por edhe në implantet dentare (shumë më të njohura më parë) dhe në shumë aplikacione elektronike për shkak të përçueshmërisë së lartë elektrike. Çmimi i tij rrallë ka rirregullime të mëdha.
- Platini (Pt)
Çmimi për kilogram: 30,268 dollarë
Gjëja e çuditshme për platinin është se, ndërsa ishte i njohur që nga kohërat e lashta, vetëm në vitin 1557 u njoh si një metal i veçantë. Deri atëherë besohej se ishte argjend i pastër ose një sasi argjendi e përzier me ar. Natyrisht, përdoret shumë në prodhimin e bizhuterive (në fakt, në dekadat e fundit, dyqanet e bizhuterive në mbarë botën promovojnë unazat e martesës prej platini shumë më tepër, si më ekonomike, në krahasim me ato të arit). Përdorimi tjetër më i njohur i tij mësohet nga një vizitë në riparimin e makinave për të ndryshuar (zakonisht në të njëjtën kohë) “platinët dhe kandelat”.
- Paladium (Pd)
Çmimi për kilogram: 28,134,28 dollarë
Diferenca e vogël e çmimit me platinin ka ndikuar shumë në kërkesën mes dy metaleve. Për vite paladiumi ishte më i shtrenjtë, madje edhe se ari, kështu që nuk përdorej nga prodhuesit e makinave. Sidoqoftë, është unik në aftësinë e tij për të thithur hidrogjen dhe përdoret veçanërisht në prodhimin e konvertuesve katalitikë në makina. Dhe e gjejmë në bizhuteri, veçanërisht në ato që kanë nevojë për punë shumë delikate.
- Rutenium (Ru)
Çmimi për kilogram: 14,890 dollarë
Një tjetër nga kushërinjtë e platinit, i cili gjithashtu përdoret shumë shpesh si aliazh platini për të ulur çmimin përfundimtar të produktit. Përdorimi i tij kryesor është në pajisjet elektronike. Ekziston kryesisht në rajonin e Rusisë (Urals), prej nga vjen emri i tij, por edhe në sasi më të vogla në Kanada dhe Afrikën e Jugut.
- Rhenium
Çmimi për kilogram: 2489 dollarë
Përveçse është i rrallë, reniumi ka edhe një proces shumë të komplikuar për nxjerrjen e tij, gjë që ndikon dukshëm në çmimin e tij. Ai vjen si nënprodukt i nxjerrjes së bakrit. Në kombinim me platinin, përdoret në katalizatorët e makinave, por kryesisht në komponentët e avionëve, të cilët i nënshtrohen temperaturave të larta, kryesisht në turbina.
- Argjend
Çmimi për kilogram: 940 dollarë
Ju do të prisni që ai të jetë më i lartë në listë, por argjendi është me bollëk në krahasim me metalet e tjera të çmuara, kështu që çmimi i tij ka rënë shumë pas arit. Përdoret kryesisht në prodhimin e bizhuterive, por ka parë gjithashtu një rritje të madhe për përdorim industrial në vitet e fundit dhe është një investim relativisht i sigurt nëse dikush dëshiron të mbrojë portofolin e tij. Sigurisht që përdorimet e tij janë të shumta, që nga monedhat dhe takëmet e deri te bateritë dhe rezistencat elektrike.
- Indium (In)
Çmimi për kilogram: 685,10 dollarë
Lista plotësohet me indiumin, një metal që ka të njëjtat veti si galiumi dhe taliumi dhe konsiderohet si diçka kalimtare mes të dyjave. Është metal i përpunuar nga zinku, bakri dhe xeherori i hekurit. Është jashtëzakonisht i shndritshëm, por edhe i lakueshëm, për këtë arsye nuk përdoret pothuajse në bizhuteri, përveç në motorët e avionëve./TeSheshi
