Më 25 nëntor 1491, Abu Kasimi, vezir në kështjellën e Es-Sagirit, nënshkruan kontratën për t’ia dorëzuar qytetin Ferdinandit dhe Izabelës, çiftit që e kishin për krenari që s’ishin larë kurrë në jetën e tyre.

Ishte 2 janari 1492.

Es-Sagir u largua nga qyteti dhe shkoi në malet e Sierra Nevadas. Duke u larguar nga Alhambra, ai qau për një kohë të gjatë. Duke e parë duke qarë, nëna e tij i tha:

“Qaj! Qani si një grua për fuqinë e munguar që nuk mundët ta mbroni si burrë!”

Kështu ra Granada, qytet i dijes dhe shkencës, veprave të mëdha të shkruara, qytet i qytetërimit dhe kulturës madhështore, me një rrezatim 800-vjeçar, nga e cila Europa mesjetare do inspirohej për Rilindjen e saj.

Historia e Endelusit nuk përfundon me rënien e Granadës. Rënia e Granadës nuk ishte aq tragjike sa ajo që ndodhi më pas.

Ferdinandi dhe Isabella nënshkruan një kontratë me 67 pika. Deri në një, ato lidheshin me garancitë për sigurinë e muslimanëve, nderin dhe pronën e tyre. Por më pas vjen pabesia, pasi vetëm pas disa vitesh paqeje dhe sigurie, të krishterët fillojnë të kryejnë një inkuizicioni të tmerrshëm që mori miliona jetë muslimane dhe zgjati deri në vitin 1610.

Muslimanët nga Granada dhe qytete të tjera u vranë, u dëbuan dhe u konvertuan me forcë në krishterim. Ata që mbetën gjallë duhej të fshihnin bindjet e tyre. Ata nuk u lejuan të tregonin se ishin muslimanë me asgjë, me asnjë procedurë publike. Në vitin 1567, autoritetet inkuizitore i ndaluan ata edhe të laheshin. Inkuizicioni e dinte se çfarë do të thoshte larja për muslimanët, sa ishte pjesë e pandashme e jetës fetare dhe se pa larje ishte pothuajse e pamundur të praktikoheshin rregullat islame. Ndryshe nga të krishterët, ku disa mbretër nuk laheshin kurrë në jetën e tyre, siç dhe Ferdinandi e Izabela.

Përkundër të gjitha torturave, muslimanët që mbetën në Endelus arritën të qëndronin në përputhje me Islamin dhe asnjë sasi e torturave dhe ligjeve njerëzore nuk mund ta shqyente besimin fisnik të Islamit nga zemrat e tyre. Kolonat e muhaxhirëve që u larguan nga Granada në vitin 1610 janë një dëshmi madhështore e kësaj. Më pas, në pamundësi për të vendosur kontroll mbi shpirtrat dhe zemrat e tyre, qeveria inkuizitore e kryesuar nga Filipi III dëboi me forcë muslimanët e mbetur nga Spanja.

Deri atëherë, kishin kaluar 118 vjet nga rënia e Granadës. Brezat e muslimanëve që jetuan në epokën e Endelusit musliman u zhdukën nga faqja e dheut dhe brezat e rinj u rritën nën inkuizicion. Forca bëri punën e saj dhe më pas asnjë musliman nuk mund të njihej në rrugët e Granadës. Por atë vit, gjysmë milioni muslimanë kaluan Gjibraltarin për në Marok.

Nga 1492 deri në 1610, afro 3.5 milionë myslimanë u larguan nga Endelusi. Në vitin 1610, Islami dhe muslimanët në Spanjë u zhdukën zyrtarisht.

Siç tha historiani i krishterë: “Maurët u dëbuan në një kohë të shkurtër. Spanja e krishterë shkëlqeu si hëna me një dritë të turpshme. Pastaj erdhi eklipsi dhe, në atë errësirë, që nga ajo kohë Spanja po zvarritet”.

Edhe pse viti 1610 ose, sipas disa burimeve, 1613 është marrë si kufi kur Islami u zhduk, në fakt është një deklaratë relative. Fakti është se me rënien e Granadës në 1492, Endelusi pushoi së ekzistuari si një shtet musliman. Për pjesën tjetër, përkundër gjithë torturave dhe shtypjes së Islamit, vetëm Zoti e di. Konkretisht, mësohet se në Spanjë ka pasur xhami edhe pas Filipit III. Ekzistojnë gjithashtu dëshmi të besueshme për ekzistencën e një xhamie sekrete në shekullin e 18-të në qytetin e Kartagjenës. Sidomos, atëherë, duhej të kishte ende muslimanë. Deri më sot, në Estramadura, në qytetin e vogël Monasktel Real, ekziston një xhami që nuk është shndërruar në kishë. Është një xhami fshati e ndërtuar sipas modelit të Xhamisë së Madhe në Kordobë dhe së fundmi është ngritur çështja e kthimit të Xhamisë së Madhe në Kordobë nën zotërim të Bashkësisë Islame të Spanjës. Kjo pasi sot mund të thuhet se Islami është kthyer në Gadishullin Iberik. Shumica e muslimanëve në Spanjë tani janë emigrantë ekonomikë nga vendet e Magrebit, kryesisht marokenë. Ndërkoë, numri i spanjollëve që kthehen në Islam nuk është aspak i papërfillshëm. Natyrisht, ka pasur raste të fshehta më parë, pasi konvertimet masive në Islam janë regjistruar që nga viti 1950. Ata spanjollo-katolikë që e bëjnë këtë këmbëngulin se po kthehen vetëm në fenë e tyre origjinale, Islamin.

Islami është feja e dytë më e madhe në Spanjë. Në atë vend jetojnë 400 mijë muslimanë, prej të cilëve të paktën 25 mijë janë spanjollë, të cilët – pa e fshehur – u kthyen në Islam.

Në Spanjë, rrënjët e thella të Islamit nuk mund të shkuleshin. Megjithë ndalimin e rreptë të arabishtes, katër mijë fjalë me origjinë arabe mbeten në gjuhën moderne spanjolle, së bashku me mbetjet apo gjurmët e shumë fjalëve të tjera, edhe në sintaksë e morfologji, deri në emra muslimanë, pa folur për një trashëgimi të pathyeshme në kulturës etj., deri në gatim, ndaj dhe Spanja moderne flitet si një vend i qytetërimit hispano-islam.

Për këtë, poeti i madh spanjoll Manel Macada shkroi:

“Spanja është një vend me një shpirt arab dhe një stemë latine”. /tesheshi.com/