IntelliNews: Shqipëria një histori suksesi përballë krizës ekonomike panevropiane

Shqipëria është shfaqur si një histori suksesi të papritur që nga fillimi i krizës ekonomike mbarëevropiane, e shkaktuar nga pushtimi rus i Ukrainës në shkurt 2022, shkruan Clare Nuttall për intellinews.com.

”Vendi kishte një nga normat më të ulëta të inflacionit në rajon në vitin 2022, leku është në nivele rekord të larta kundrejt euros dhe parashikimet tregojnë se Shqipëria do të jetë ndër ekonomitë me rritjen më të shpejtë në Evropë gjatë tre viteve të ardhshme.

Ashtu si pjesa tjetër e rajonit, Shqipëria pret një ngadalësim në vitin 2023, pasi inflacioni po ndikon në ekonomitë ndërkombëtare. Megjithatë, pritet të ruajë një rritje që është dukshëm përpara mesatares për Evropën Qendrore dhe Juglindore.

Kjo vjen pas një viti 2022 më të mirë se sa pritej, kur vendi arriti rritje ekonomike prej 4,8% në 2022. Kështu qeveria ka ruajtur parashikimin e rritjes së PBB-së për vitin 2023 në 2,6%.

Ndërkohë, Banka Botërore parashikon rritje prej 2,8% në vitin 2023, duke u përshpejtuar në 3,3% në secilin nga dy vitet e ardhshme.

Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) ka ulur parashikimin e tij në 2,3% për këtë vit në Perspektivën e fundit Ekonomike Botërore (WEO), të publikuar më 12 prill, duke parashikuar se vendi do të vazhdojë të ndikohet negativisht nga kriza ekonomike globale e shkaktuar nga lufta ruse në Ukrainë.

Vitin e ardhshëm, FMN-ja e sheh ekonominë në rritje me 3,3%, ndërsa në vitin 2028 projeksioni është për rritje ekonomike 3,4%.

Instituti i Vjenës për Studime Ekonomike Ndërkombëtare (WIIW) e vendos Shqipërinë në mesin e tre vendeve me rritjen më të shpejtë nga 23 vendet që vlerëson nga Evropa Qendrore, Juglindore dhe Lindore dhe Azia Qendrore.

Rritja në Shqipëri, së bashku me ekonomitë e tjera të Evropës Juglindore, Kosovën dhe Rumaninë, do të tejkalojë vazhdimisht atë në rajonin e gjerë, sipas WIIW. Ai parashikoi rritjen e Shqipërisë në 3,3% në 2023, 3,8% në 2024 dhe 4,0% në 2025.

“Performuesit e vërtetë, historitë vërtet të forta janë kryesisht në Evropën Juglindore, gjë që sigurisht nuk është gjithmonë kështu,” komentoi Richard Grieveson, zëvendësdrejtor i WIIW, gjatë një webinari për të paraqitur parashikimin e pranverës të institutit.

“Kjo vlen për një përzierje të vendeve joanëtare të BE-së si Kosova, Shqipëria – me të vërtetë një histori suksesi në rritje e kësaj rënieje – dhe në një masë Mali i Zi, por edhe disa shtete anëtare të BE-së, veçanërisht Kroacia dhe Rumania”, shtoi ai.

Inflacion i ulët

Inflacioni i Shqipërisë, ndonëse është rritur gjatë gjysmës së dytë të vitit 2021 dhe gjatë gjithë vitit 2022, nuk ka ecur aq shpejt sa në vendet e tjera të rajonit.

Inflacioni arriti kulmin në 8,3% në tetor – shumë më poshtë shifrave dyshifrore të regjistruara në disa nga homologët e tij – dhe që atëherë ka rënë.

Të dhënat më të fundit tregojnë se inflacioni u ul në një nivel mesatar prej 6,5% në tremujorin e parë të 2023, nga 7,9% një tremujor më parë. Rënia ishte veçanërisht e shpejtë në muajin mars, kur inflacioni vjetor ra në 5,3%.

Ivailo Izvorski, kryeekonomist për rajonin e Evropës dhe Azisë Qendrore në Bankën Botërore, ia atribuoi inflacionit relativisht të ulët të Shqipërisë një kombinimi të kufijve të çmimeve të vendosura nga qeveria dhe faktit që ajo prodhon 100% të energjisë elektrike nga hidrocentralet.

”Sektori i fortë i hidrocentraleve siguroi njëfarë izolimi nga kriza e vazhdueshme e energjisë, edhe pse nivelet e ulëta të ujit nënkuptonin se nuk mbulonte 85% të kërkesës së brendshme të energjisë që do të mbulonte në një vit me reshje mesatare”, sipas një raporti të Bankës Botërore.

Një faktor tjetër ishte kursi i lartë i këmbimit lek/euro. “Kursi i këmbimit ndaj euros vazhdoi të mbiçmohej (me 4,9% në dhjetor), duke frenuar kështu transmetimin e inflacionit të importuar në ekonominë vendase”, thuhet në raport.

Banka Qendrore ruan normën bazë

Në vendimin e fundit për përcaktimin e normës, këshilli mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë vendosi më 3 maj të mbajë të pandryshuar normën bazë të interesit në 3,0%, thuhet në një deklaratë të bankës.

“Inflacioni ka vazhduar prirjen rënëse gjatë tremujorit të parë, i ndikuar nga rënia e përgjithshme e inflacionit në mjedisin botëror, nga efekti i bazës së lartë krahasuese të një viti më parë dhe nga efektet e para të normalizimit të qëndrimit të politikës monetare”,  thotë guvernatori Gent Sejko.

“Në të njëjtën kohë, aktiviteti ekonomik në vend ka vazhduar të rritet me ritme të qëndrueshme dhe bashkë me të edhe punësimi dhe pagat në sektorin privat”, shton ai.

Parashikimet e bankës qendrore sugjerojnë se inflacioni do të vazhdojë rënien graduale këtë vit dhe do të kthehet në objektiv brenda gjysmës së parë të vitit 2024. Ndërkohë, rritja ekonomike pritet të mbetet pozitive, “i mbështetur nga bilancet solide. sektori privat, perspektiva pozitive e tregut të punës, përmirësimi i besimit të agjentëve ekonomikë dhe kushtet ende akomoduese të financimit”, tha Sejko.

Leku në nivele rekord

Leku shqiptar (ALL) ka arritur një rekord të lartë kundrejt euros, pasi u forcua vazhdimisht në fund të vitit 2022 dhe përjetoi një rritje të mprehtë në javët e fundit.

Më 26 prill, kursi i këmbimit rezultoi në 111,31 lekë për euron – afër vlerave rekord të lekut që nga lansimi i euros në vitin 2002. Krahasuar me 120,51 lekë një vit më parë. Në prill 2013, kursi i këmbimit për euron ishte 140,62 lekë.

Kursi aktual i këmbimit lekë-euro monitorohet nga afër në Shqipëri, pasi eurozona është deri tani partnerja më e madhe tregtare e vendit.

Rritja e fuqisë së lekut po shkakton stres për bizneset e orientuara drejt eksportit në vend. Megjithatë, në të njëjtën kohë, leku i fortë i ka bërë importet më të përballueshme, gjë që ka ndihmuar në mbajtjen e niveleve të inflacionit relativisht të ulëta në një kohë kur inflacioni është rritur në të gjithë Evropën.

Ato përfshijnë sasinë e madhe të valutës në treg, si pasojë e rritjes së të ardhurave nga turizmi, efektit sezonal të festave të Pashkëve dhe rritjes së remitancave.

Pas rimëkëmbjes së sektorit të turizmit në Shqipëri në vitin 2022, një tjetër sezon i fuqishëm turistik pritet këtë verë.

Financa më të forta

Leku i fortë ka ndihmuar gjithashtu Shqipërinë të zvogëlojë barrën e borxhit pasi ajo mori hua gjatë pandemisë për të mbështetur ekonominë.

Borxhi publik i Shqipërisë në tremujorin e parë të 2023 ra në 63,27% të PBB-së së vendit, nga 64,58% në fund të 2022, thuhet në një deklaratë nga ministria e financave më 2 maj.

“Sipas strukturës [borxhit publik] peshën më të madhe e ka borxhi i jashtëm dhe këtu dua të theksoj efektin e kursit të këmbimit në uljen… e borxhit, pasi një pjesë e madhe e borxhit vlerësohet dhe vlerësohet dhe të marra në euro, kursi i këmbimit ka sjellë një ngadalësim të shifrës së borxhit publik”, tha ministrja e Financave Delina Ibrahimaj në një konferencë më 2 maj.

Ibrahimaj raportoi gjithashtu një rritje të fortë të të ardhurave buxhetore në tremujorin e parë të vitit 2023, me vazhdimin e tendencave pozitive në ekonomi.

Të ardhurat totale buxhetore rezultuan në 3,67 miliardë lekë (32,8 milionë euro) më të larta se sa ishte planifikuar gjatë tremujorit të parë. Kjo ishte një rritje prej 11,7% nga viti në vit, e cila ishte shumë mbi normën mesatare të inflacionit prej 6,5% për tremujorin e parë. Ndërkohë, të ardhurat nga TVSH-ja janë rritur me 16,7% në vit.

“Të ardhurat dhe rritja e tyre kanë vazhduar të ndikohen nga rritja e çmimeve, por në pjesën më të madhe është aktiviteti ekonomik që ka ndikuar në rritjen e të ardhurave”, tha Ibrahimaj, sipas njoftimit të ministrisë.

Ministrja raportoi gjithashtu progres të mirë në punësimin në sektorët kyç si ndërtimi, transporti dhe tregtia.

Biznese të reja u krijuan në mars 2023, ku numri total i tyre u rrit me 905 krahasuar me fundin e 2022.